- καγκελαρία
- Το οίκημα όπου στεγάζονται τα γραφεία ή οι υπηρεσίες που διευθύνει ο καγκελάριος· η γραμματεία ξένης πρεσβείας ή προξενείου· το υπούργημα του καγκελάριου· το υπουργείο Εξωτερικών στα κράτη όπου υπάρχει το αξίωμα του καγκελάριου.
Η ύπαρξη κ. απαντά για πρώτη φορά κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους και συγκεκριμένα κατά την περίοδο της βασιλείας του Κλαυδίου. Η οργάνωσή της οφειλόταν στους απελεύθερους και περιλάμβανε τέσσερα μεγάλα γραφεία. Αυτά ήταν αρμόδια για τη διοικητική αλληλογραφία (ab epistulis), για τις απαντήσεις στις αιτήσεις οι οποίες απευθύνονταν στον αυτοκράτορα (a libelis), για τη διεξαγωγή των ανακρίσεων που αφορούσαν υποθέσεις του αυτοκρατορικού δικαστηρίου (a cognitionibus) και για την εξασφάλιση των απαραίτητων στοιχείων για την έκδοση των αυτοκρατορικών αποφάσεων (a studiis). Toν 2o αι., κατά την περίοδο της βασιλείας του Αδριανού, η αυτοκρατορική κ. εξελίχθηκε σε σημαντική υπηρεσία του κράτους με την ανάθεση της διεύθυνσης των γραφείων όχι πλέον σε απελεύθερους αλλά σε ιππείς. Μετά τις βαρβαρικές επιδρομές, οι αρχηγοί των βαρβάρων ίδρυσαν και αυτοί κ. βάσει του προτύπου των αντίστοιχων υπηρεσιών των Ρωμαίων αυτοκρατόρων. Κατά τη μεροβίγγεια εποχή την κ. αποτελούσαν ορισμένα γραφεία, επικεφαλής των οποίων ήταν κατώτεροι κρατικοί υπάλληλοι, ενώ κατά την εποχή του Καρλομάγνου η κ. απέκτησε ιδιαίτερη σημασία και εντάχθηκε στις υπηρεσίες του βασιλικού παρεκκλησιού.
Ο θεσμός της κ. αναπτύχθηκε επίσης στη Γαλλία κατά τους χρόνους των Καπετιδών, οπότε αυτονομήθηκε από το βασιλικό παρεκκλήσιο, και κατά την περίοδο της βασιλείας του Φιλίππου του Ωραίου. Τότε, το προσωπικό της, που απαρτιζόταν αποκλειστικά από κληρικούς, διευρύνθηκε με τη συμμετοχή και κοσμικών υπαλλήλων.
Στην Ελλάδα το καθεστώς της κ. εμφανίστηκε στα νησιά του Αιγαίου κατά την εποχή της φραγκοκρατίας και διατηρήθηκε και κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Συγκεκριμένα στην Ύδρα, στα Ψαρά, στη Σαντορίνη, στις Σπέτσες, στην Κάσο, στην Τήνο και στη Νάξο έδρευαν διοικητικές υπηρεσίες ανάλογες με την κ., οι οποίες ήταν επιφορτισμένες με το έργο της συγκέντρωσης των φόρων, της στρατολογίας πληρωμάτων για τον τουρκικό στόλο και της αντιμετώπισης ζητημάτων σχετικά με τη ναυτιλιακή κίνηση. Με την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 συγκροτήθηκαν και λειτούργησαν για ένα μικρό χρονικό διάστημα κ. στη Λιβαδειά και στο Άργος.
* * *η (Μ καγκελ[λ]αρία) [καγκελάριος]νεοελλ.1. το σύνολο τών υπηρεσιών τού πρωθυπουργού μιας χώρας σε όσα κράτη αυτός ονομάζεται καγκελάριος2. το δημόσιο κτήριο όπου βρίσκονται τα γραφεία τού καγκελαρίου3. γραμματεία ξένης πρεσβείας ή προξενείου4. (ειδ.) το υπουργείο τών Εξωτερικών στα κράτη στα οποία ο πρωθυπουργός ονομάζεται καγκελάριος ή αρχικαγκελάριοςμσν.1. το επάγγελμα τού συμβολαιογράφου2. το γραφείο τού συμβολαιογράφου, το συμβολαιογραφείο.
Dictionary of Greek. 2013.